Ρουμπίνι και ζαφείρι

Ρουμπίνι και ζαφείρι είναι δύο ονομασίες που αφορόυν ποικιλίες ενός και μόνο υλικού. Του πολύτιμου κορούνδιου. Από τα αρχαία χρόνια και μέχρι σήμερα υπήρξαν σε όλες τις εποχές και σε όλες τις χώρες οι πιό ποθητοί και περιζήτητοι πολύτιμοι λίθοι ( με εξαίρεση τα 50 τελευταία χρόνια που για διάφορους λόγους οι πιό περιζήτητοι πολύτιμοι λίθοι είναι τα διαμάντια).
Τα τελευταία 25 χρόνια έγιναν πολύ μεγάλες αλλαγές στην παραγωγή την επεξεργασία και το εμπόριο αυτών των πολύτιμων λίθων. Η πρώτη σημαντική αλλαγή που πρέπει να επισημάνουμε είναι η μεγάλη αύξηση της διαθεσιμότητας. Μπορεί κάποιος σήμερα να βρεί στην αγορά πολύ πιό εύκολα ρουμπίνια ή ζαφείρια. Αυτό συνέβη για δύο κυρίως λόγους. Κατ' αρχήν εντοπίστηκαν νέα μεγάλα αποθέματα ανά τον κόσμο και ξεκίνησε ήδη η παραγωγή σε κάποια από αυτά. Παράλληλα με τις νέες μεγαλύτερες ποσότητες που διοχετεύονται στην αγορά, αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι τεχνικές που αναδεικνύουν τις ιδιότητες των πολύτιμων πετρών. Δεν αναφερόμαστε στα εργαστήρια που ταγιάρουν τις πέτρες αλλά σε άλλα που βελτιώνουν το χρώμα, την καθαρότητα, την διαφάνεια κ.λ.π. Τα εργαστήρια αυτά προμηθεύονται πέτρες χαμηλής ποιότητας και τις μετατρέπουν σε αξιοποιήσιμους πολύτιμους λίθους. Αυτά τα δύο γεγονότα δηλαδή η αύξηση της παραγωγής και η ανάδειξη των παραγόμενων πετρών είχε σαν απότέλεσμα ένα μεγάλο εύρος τιμών στις οποίες πουλιούνται πλέον τα ρουμπίνια και τα ζαφείρια. Υπάρχουν σήμερα στην αγορά προσιτά κοσμήματα παραγωγής με ρουμπίνια και ζαφείρια, αντίθετα με παλαιότερες εποχές όπου ένα ρουμπίνι με ικανοποιητικό χρώμα και διαφάνεια κόστιζε μία περιουσία.
Το μεγάλο εύρος των τιμών των ζαφειριών και ρουμπινιών σε συνδυασμό με τα νέα κανάλια πώλησης το διδίκτυο και την τηλεόραση, είχε σαν αποτέλεσμα το 2009 το εμπόριο των ζαφειριών και των ρουμπινιών να πραγματοποιήσει το 1/3 του τζίρου που πραγματοποιήθηκε συνολικά σε όλες τις χρωματιστές πολύτιμες πέτρες και τα μαργαριτάρια.
Ας δούμε τώρα την γεωγραφία των ορυχείων αυτών των πολύτιμων πετρών και πρώτα του ρουμπινιού. Επί πολλούς αιώνες τα ρουμπίνια εξορύσσονταν στην Βιρμανία, η οποία ήδη ονομάζεται Μιανμάρ. Στην περιοχή Μογκόγκ (ή Μογκούλ) της Βιρμανίας έχουν εξορυχθεί ολά τα ιστορικά ρουμπίνια που βρίσκονται σε μουσεία και συλλογές. Η σταδιακή εξάντληση των ορυχείων της Μογκόνκ έφερε στο προσκήνιο νέες περιοχές της Βιρμανίας όπως η Μονκ Χσου απ' 'οπου από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 άρχισαν να διοχετεύονται στην αγορά σημαντικές ποσότητες ρουμπινιών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το 90% των διακινούμενων ρουμπινιών προέρχονταν από την Μιανμάρ. Ήδη όμως από εκείνα τα χρόνια είχε ξεκινήσει παραγωγή από αποθέματα στην Κένυα το Βιετνάμ και τη Μαδαγασκάρη. Τα ορυχεία σε αυτές τις περιοχές σταδιακά αύξησαν την τεχνογνωσία και την παραγωγή τους. Πρόσφατα ένα νέο ορυχείο από την περιοχή Winza της Τανζανίας, ξεκίνησε την διάθεση σημαντικών ποσοτήτων ρουμπινιών στην αγορά. Μπορούμε σήμερα να πούμε ότι διατίθενται πολλά ρουμπίνια στην εμπορική ποιότητα σε πολύ προσιτές τιμές σε σχέση με το παρελθόν.

Όλες αυτές οι αλλαγές στο διεθνές εμπόριο των ρουμπινιών που μόλις περιγράψαμε είναι μικρές μπροστά στις πολύ μεγαλύτερες αλλαγές που έγιναν στις συνθήκες εξόρυξης, επεξεργασίας, και διακίνησης των ζαφειριών κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών οι παραδοσιακές περιοχές εξόρυξης των ζαφειριών εξαντλήθηκαν.

Συγκεκριμένα το Κασμίρ, η Ταιλάνδη και η Καμπότζη έπαψαν να αποτελούν τους τροφοδότες του πλανήτη σε ζαφείρια και τη θέση τους πήραν η Σρι Λάνκα, η Μαδαγασκάρη, η Αυστραλία και η πολιτεία Μοντάνα των Η.Π.Α. Στις περιοχές αυτές ήταν γνωστό ότι υπήρχαν μεγάλα κοιτάσματα ζαφειριών. Όμως τα ζαφείρια που υπήρχαν εκεί θεωρούνταν κατώτερης ποιότητας και με ασήμαντη εμπορική αξία. Συγκεκριμένα τα ζαφείρια της Σρι Λάνκα είναι πολύ ανοιχτόχρωμα, τα Αυστραλέζικα είναι πολύ σκούρα, και στη Μαδαγασκάρη τα χρώματα των ζαφειριών δεν έχουν ζήτηση από την αγορά.



Ροζ και μοβ ακατέργαστα ζαφείρια από την Μαδαγασκάρη, μπλε από το Κασμίρ, μπεζ και διάφανο από την Μοντάνα Η.Π.Α. Δεξιά ταγιαρισμένα ζαφείρια σε διάφορα χρώματα και σχήματα.

Κατά την διάρκεια των τελευταίων χρόνων λειτούργησαν εξειδικευμένα εργαστήρια ανάδειξης της ποιότητας των ζαφειριών. Τα περισσότερα από αυτά τα εργαστήρια λειτουργούν στην Ταιλάνδη και έχουν θεαματικά αποτελέσματα. Πετυχαίνουν να μετατρέψουν κάποιες πέτρες που θα ήταν αδιάφορες λόγω της χαμηλής ποιότητάς τους σε πανέμορφες και περιζήτητες πέτρες με έντονο χρώμα και διαφάνεια. Η τεχνική μέθοδος που συνήθως χρησιμοποιούν αυτά τα εργαστήρια για την βελτίωση των ιδιοτήτων της πέτρας είναι η θερμική επεξεργασία, που θεωρείται μία αποδεκτή μέθοδος ανάδειξης από την αγορά του κοσμήματος διεθνώς. Τα τελευταία χρόνια εκατομμύρια καράτια θερμικά επεξεργασμένων ζαφειριών διακινούνται ετησίως στην αγορά.
Είναι γεγονός ότι παίζεται συνεχώς ένα κρυσφτούλι ανάμεσα στα εργαστήρια ανάδειξης των πετρών και στα γεμολογικά εργαστήρια που καλούνται στη συνέχεια να πιστοποιήσουν αν η πέτρα είναι φυσική ή επεξεργασμένη, και τι είδους επεξεργασία έχει υποστεί. Μία ευρεία σύγχιση έλαβε χώρα το 2001. Τη χρονιά εκείνη κυκλοφόρησε στην αγορά μία πολύ μεγάλη ποσότητα από ροζ – πορτοκαλί ζαφείρια που έχουν την ονομασία padparadscha. Η ποιότητα αυτή είναι εξαιρετικά σπάνια και ακριβή. Δεδομένου ότι κανένα νέο κοίτασμα δεν είχε ανακοινωθεί, ήταν φανερό ότι επρόκειτο για μία νέα κατεργασία ανάδειξης. Σύντομα οι γεμολόγοι προσδιόρισαν ότι επρόκειτο για μία κατεργασία όπου υγρό βηρύλλιο διαχεόταν στη μάζα του ζαφειριού σε συνθήκες ψηλών θερμακρασιών. Η κατεργασία αυτή παραμένει δύσκολα ανιχνεύσιμη.
Την ίδια εκείνη χρονιά εμφανίστηκαν στην αγορά μεγάλες ποσότητες ρουμπινιού. Στην περίπτωση αυτή αποκαλύφθηκε ότι επρόκειτο για χαμηλής ποιότητας ροζ ζαφείρια στα οποία διαχεόταν υγρό γυαλί σε συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών. Το γυαλί καλύπτει τις ρωγμές του υλικού, και του δίνει ένα ομοιογενές κόκκινο χρώμα δηλαδή το μετατρέπει σε ρουμπίνι. Η κατεργασία αυτή είναι σχετικά εύκολα ανιχνεύσιμη από τους γεμολόγους και θεωρείται μη αποδεκτή.
Στην εξόρυξη και διακίνηση ρουμπινιών και ζαφειριών υπεισέρχονται και πολιτικές παράμετροι. Το 2003 το κογκρέσο των Η.Π.Α. ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο επέβαλλε κυρώσεις εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος της Μιανμάρ, και εμπάργκο σε προιόντα προερχόμενα από αυτή την χώρα, και βεβαίως στα ρουμπίνια. Το 2008 το Ευρωπαικό κοινοβούλιο ενέκρινε αντίστοιχο ψήφισμα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το κλείσιμο ορυχείων στην Μιανμάρ και ενδυνάμωση των παραγωγικών μονάδων άλλων χωρών και κυρίως της Μαδαγασκάρης. Πρέπει να σημειώσουμε πως στην γεμολογική αξιολόγηση μιας πέτρας μεταξύ των άλλων παραγόντων λαμβάνεται υπόψη και η γεωγραφική προέλευση της πέτρας. Ανώτερης ποιότητας θεωρούνται τα ρουμπίνια από την Μογκόνκ και τα ζαφείρια από το Κασμίρ.
Αναφορικά με την οικονομική διάσταση του θέματος παραθέτουμε τους εξής αριθμούς. Ο ετήσιος κύκλος εργασιών λιανικής για το σύνολο των χρωματιστών πετρών μαζί με μαργαριτάρια είναι 10.3 δισεκατομμύρια δολάρια. Από αυτά 2,1 δισ. Αφορούν τα ρουμπίνια, 800 εκ. αφορούν τα ζαφείρια και 1,4 δισ. Αφορούν τα σμαράγδια
info